ERDOĞAN’IN 14 MAYIS 2025 GÜNÜ AKP GRUBUNDA YEREL YÖNETİMLERLE İLGİLİ OLARAK YAPTIĞI KONUŞMANIN SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ

 

PROF. DR. FİRUZ DEMİR YAŞAMIŞ

15.05.2025

 

 

GİRİŞ

14 Mayıs 2025 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde gerçekleştirdiği grup konuşmasında yerel yönetimlere ilişkin kapsamlı bir değerlendirme yapmıştır. Bu konuşma, yerel yönetim sisteminin mevcut durumu, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri bakımından önemli mesajlar içermektedir. Erdoğan’ın konuşması, yerel yönetimlerdeki sorunları ele alırken aynı zamanda merkezi yönetim ile yerel yönetim arasındaki yetki ilişkisine, finansal yönetim sorunlarına ve reform ihtiyaçlarına odaklanmaktadır. Erdoğan’ın bu konuşması aslında AKP’nin bu yolda yasa hazırlıklarını tamamladığı ve TBMM’ye sunmaya hazırlandığını göstermektedir.

Bu makale, Erdoğan’ın konuşmasını çözümleyerek yerel yönetimlere ilişkin vurguladığı temel sorunları, önerdiği çözüm yollarını ve bu çözüm önerilerinin siyasal ve yönetsel etkilerini akademik bir çerçevede değerlendirmektedir. İlk olarak, Erdoğan’ın konuşmasında yer alan sorun alanları incelenecek, ardından önerilen çözümler ve bu önerilerin olası etkileri tartışılacaktır.

Yerel Yönetimlerde Sorun Alanları

Erdoğan'ın yerel yönetimlerle ilgili konuşmasının ana çizgileri ve önemli noktaları şunlardır: Erdoğan, yerel yönetimlerin merkezi yönetim kadar önemli olduğunu vurguluyor ve yerel yönetimlerin güçlendirilmesi gerektiğini söylemekledir. Erdoğan, AK Parti iktidarının ilk iki döneminde belediyelerin güçlendirilmesi için reformlar yapıldığını belirtmektedir. Erdoğan özellikle İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne işaret ederek belediyelerde yolsuzluk, usulsüzlük, israf ve kayırma gibi sorunların arttığını ifade etmekte, özellikle İstanbul'da bir suç örgütü örneği vermekte ve bu örgütün ülke geneline yayıldığını iddia etmektedir. Erdoğan merkezi yönetim ile belediyeler arasında yetki tartışmalarının arttığını ve bu durumun hizmetlerin önüne geçtiğini söylemektedir. Erdoğan büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki yetki karmaşasının sorun yarattığını belirtmekte ve kentsel dönüşüm projeleri ve mahalle statüsüne dönüşen köylerdeki sorunlara dikkat çekmektedir. Erdoğan yerel yönetimlerde daha net ve etkin bir yetki paylaşımı gerektiğini savunmaktadır. Belediyelerin büyük bir borç yükü altında olduğunu belirten Erdoğan belediyelerin özellikle SGK'ya olan borçlarını ödemekte zorlandıklarını söylemektedir. Erdoğan belediye borçlarının orta ve uzun vadeli bir programla çözülmesi gerektiğini belirtmektedir. Erdoğan, yerel yönetim sisteminin yeniden düzenlenmesi gerektiğini söylemekte ve vali ve kaymakamların yerel yönetimlerle daha etkili ve eşgüdümlü çalışmasını önermektedir. Belediyelerin mali kaynaklarının daha etkin denetlenmesi gerektiğini vurgulayan Erdoğan, tüm siyasal partilere yerel yönetim sistemi için ortak akılla çözüm geliştirme çağrısında bulunmakta ve sorunların çözümünün parti üstü bir yaklaşımla ele alınmasını öneriyor. Erdoğan yaptığı çağrının güncel siyasal veya adli gelişmelerle ilgisi olmadığını ve tümüyle milletin yaşam kalitesini yükseltme amacı taşıdığını belirtmektedir.

Erdoğan, yerel yönetimlerin merkezi yönetim kadar önemli olduğunu ve AK Parti iktidarının ilk iki döneminde yerel yönetimleri güçlendirme yönünde reformlar yapıldığını belirtmiştir. Ancak bu reformların ardından belediyelerin giderek sorunlarla karşılaştığını ifade etmiştir. Erdoğan, konuşmasında yerel yönetimlerde öne çıkan dört temel sorun alanını vurgulamaktadır:

1. Yolsuzluk ve Usulsüzlük: Özellikle İstanbul örneği üzerinden, belediyelerde yolsuzluk, usulsüzlük, kayırma ve çıkar amaçlı yapılanmaların yaygınlaştığı iddia edilmektedir. Erdoğan, bu durumun yalnızca İstanbul ile sınırlı kalmadığını, ülke genelinde pek çok belediyeyi etkilediğini ifade etmektedir.
2. Yetki Karmaşası: Büyükşehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri arasındaki yetki paylaşımının net olmadığı ve bu nedenle çatışmaların ortaya çıktığı belirtilmektedir. Erdoğan, bu çatışmaların yerel hizmetlerin etkinliğini zayıflattığını ileri sürmektedir.
3. Finansal Sorunlar: Belediyelerin borç yükü altında olduğu ve özellikle Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) olan borçların ödenmediği ifade edilmektedir. Erdoğan, belediyelerin mali yönetiminde israf ve kaynakların etkin kullanılmaması gibi sorunlara dikkat çekmektedir.
4. Sistemsel Eksiklikler: Belediyelerin hizmet sunumunda yaşanan aksaklıkların temelinde, yerel yönetim sistemi ve denetim mekanizmalarındaki eksiklikler olduğu vurgulanmaktadır. Erdoğan, yerel yönetim sisteminin yeniden yapılandırılması gerektiğini savunmaktadır.

Erdoğan Tarafından Önerilen Çözüm Yolları

Erdoğan’ın konuşmasında yerel yönetimlerin karşılaştığı sorunlara yönelik sunduğu çözüm önerileri şu şekildedir:

1. Yetki Dağılımının Netleştirilmesi: Büyükşehir ve ilçe belediyeleri arasındaki yetki paylaşımının açık bir şekilde tanımlanması gerektiği belirtilmiştir. Kentsel dönüşüm ve hizmet sunumu gibi alanlarda yetkilerin belirlenmesi önerilmektedir.
2. Finansal Yönetimin Güçlendirilmesi: Belediyelerin borç yönetiminin disipline edilmesi ve mali kaynakların daha etkili denetlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.
3. Merkezi Yönetim ile Yerel Yönetimler Arasında Etkili Eşgüdüm: Vali ve kaymakamların yerel yönetimlerle daha etkili ve eşgüdümlü çalışması gerektiği belirtilmiştir.
4. Saydamlık ve Denetim Mekanizmalarının Güçlendirilmesi: Yerel yönetimlerde yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önüne geçmek için denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ

AKP Döneminde Yerel Yönetimlerde Yapılan Yasal Düzenlemeler

AKP iktidarı, 2002 yılında göreve geldikten sonra yerel yönetimler konusunda çeşitli yasal düzenlemelere gitmiştir. Bu düzenlemeler, yerel yönetimlerin yapısını, yetkilerini ve mali kaynaklarını yeniden şekillendirmiştir. AKP döneminde yerel yönetimlerle ilgili gerçekleştirilen başlıca yasal düzenlemeler aşağıda gösterilmiştir.

5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2004): Büyükşehir belediyelerinin yetki ve sorumluluklarını genişleten ve sınırlarını belirleyen düzenleme.

5393 Sayılı Belediye Kanunu (2005): Belediyelerin teşkilat yapısını, görev ve yetkilerini yeniden düzenleyen temel yasa.

5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (2005): İl özel idarelerinin yetki ve görevlerini tanımlayan düzenleme.

6360 Sayılı Kanun (2012): Büyükşehir statüsündeki illerin sayısını artıran ve büyükşehir belediyelerinin yetkilerini kırsal alanları da kapsayacak şekilde genişleten düzenleme.

644 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (2011): Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yetkilerini artırarak yerel yönetimlerin imar ve çevre düzenlemeleri üzerinde merkezi denetimi güçlendiren düzenleme.

Bu düzenlemeler, yerel yönetimlerin hizmet sunum kapasitelerini artırmayı amaçlamakla birlikte, aynı zamanda merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki denetimini de güçlendirmiştir.

Yerel Yönetimlerde Sorun Alanları: Erdoğan ve Yaşamış’ın Farklı Bakış Açıları

Erdoğan, yerel yönetimlerde yolsuzluk, usulsüzlük, yetki karmaşası ve finansal sorunlara vurgu yaparken, Prof. Dr. Firuz Demir Yaşamış’ın değerlendirmeleri bu sorunların kökenine ve sistemik nedenlerine daha derinlemesine bir bakış sunmaktadır.

Yaşamış’a göre, yerel yönetimlerde verimlilik düşüktür ve liyakat ve ehliyet ilkelerinden uzaklaşılmıştır. Belediyelerde siyasal bağlılık ve sadakat liyakatin önüne geçmiş ve siyasal kayırma yaygınlaşmıştır. Belediyelerin mali kaynakları sınırlıdır ancak lüks ve israf ön plandadır. Belediye birimlerinin görev ve yetki dağılımı belirsizdir. Yetki devri ve eşgüdüm eksiktir. Özellikle ihale süreçlerinde ve kamu kaynaklarının kullanımında yolsuzluk yaygındır.

Erdoğan’ın konuşmasındaki sorun tanımlarının ve çözüm önerilerinin, Yaşamış’ın çözümlemeleriyle karşılaştırılması bu sorunların yalnızca uygulama değil aynı zamanda sistemsel yönetsel kökenleri olduğunu göstermektedir.

Karşılaştırmalı Çözümleme

Erdoğan’ın çözüm önerileri, yerel yönetimlerin etkinliğini artırmak ve yolsuzlukları önlemek için merkezi yönetimle daha güçlü bir eşgüdüm ve denetim mekanizması kurulmasını içerirken, Yaşamış’ın yaklaşımı yerel yönetimlerin kendilerini kurumsal olarak geliştirmesini ve merkezi müdahalenin sınırlandırılmasını savunmaktadır.

Özellikle Erdoğan’ın belediyelerdeki yolsuzluklara karşı saydamlık ve etkin denetim önerisi, Yaşamış’ın denetim mekanizmalarının işlevsiz hale getirildiği ve merkezi yönetim tarafından denetimsiz bırakıldığı eleştirisiyle doğrudan çelişmektedir. Yaşamış’a göre, merkezi yönetim reform adı altında yerel yönetimleri denetim altına almış ve yerel özerkliği zayıflatmıştır.

İki Görüşün Değerlendirmesi

Erdoğan ve Yaşamış’ın yerel yönetim çözümlemeleri yerel yönetimlerin sorunlarına ilişkin iki farklı bakış açısı sunmaktadır. Erdoğan, merkezi yönetimin denetimini ve yerel yönetimlerin denetimini güçlendirme önerisi sunarken, Yaşamış, yerel yönetimlerin kurumsal gelişimine ve özerkliğine odaklanmaktadır. Bu iki farklı bakış açısı yerel yönetimlerin geleceğine ilişkin tartışmanın merkezinde yer almaktadır.

Söylemde Kullanılan Kavramların Çözümlemesi

"Daha etkili ve eşgüdümlü" ifadesi yerel yönetimlerin mevcut yapısının merkezi otoriteye yeterince bağlı ve denetimi altında olmadığını ima ediyor. Erdoğan’ın söyleminde, yerel yönetimlerin etkinliğini artırmanın yolu olarak merkezi yönetimin (vali ve kaymakamlar) daha güçlü bir rol üstlenmesi öneriliyor. Ancak bu ifade muğlaktır ve “etkili” ve “eşgüdümlü” terimlerinin sınırları ve kapsamı net değildir. Türkiye’de valiler ve kaymakamlar, merkezi yönetimi yerelde temsil eden atama ile göreve gelen memurlardır. Yerel yönetimler ise seçimle işbaşına gelir. Erdoğan, merkezi yönetimi temsil eden atama ile gelen bürokratların, seçimle gelen yerel yöneticiler üzerinde daha fazla etkili olmasını öneriyor. Bu durum, yerel yönetimlerin özerkliğine gölge düşürebilir.

Erdoğan’ın Söyleminin Olası Hedefleri

Vali ve kaymakamların daha etkili olması yerel yönetimlerin etkinliklerinin merkezi yönetim tarafından daha sıkı denetlenmesi ve yönlendirilmesi anlamına gelebilir. Özellikle muhalefet partilerine bağlı yerel yönetimlerin merkezi denetim altında tutulması sağlanabilir. Yolsuzluk ve usulsüzlüklerin denetimi gerekçesiyle merkezi yöneticilerin (vali ve kaymakamlar) denetim ve müdahale yetkileri artırılabilir.

Söylemin Uygulama Alanı ve Olası Sonuçları

Vali ve kaymakamların yerel hizmetlerin planlanmasında ve uygulanmasında daha fazla yetki kullanması belediyelerin karar alma gücünü zayıflatır. Vali ve kaymakamlar merkezi hükümet tarafından atandığı için, iktidar partisi bu bürokratlar aracılığıyla muhalefete bağlı yerel yönetimleri zor durumda bırakabilir. Saydamlık ve denetim artırılacağı iddia edilse bile bu denetim yerel meclislerden ve halktan çok merkezi yöneticilerin denetimi şeklinde olabilir.

Erdoğan’ın Söylemi ve Yerel Yönetim Özerkliği

Erdoğan’ın bu söylemi, Türkiye’nin imzaladığı Avrupa Yerel Yönetim Özerklik Şartı ile de çelişiyor. Şart, yerel yönetimlerin demokratik özerklik ve halk iradesine dayalı yönetim hakkını savunur. Ancak Erdoğan’ın söylemi, merkezi hükümetin bu özerkliği sınırlama isteğini gösteriyor.

Erdoğan’ın “vali ve kaymakamların daha etkili ve eşgüdümlü olması” önerisi, aslında yerel yönetimlerin merkezi denetim altında tutulması ve muhalefetin güçlü olduğu yerel yönetimlerin etkisinin azaltılması anlamına gelebilir. Söylemin yüzeydeki amacı yolsuzluk ve etkin yönetim sağlamak gibi görünse de altında merkezi yönetimin yerel yönetimleri daha çok ve sıkı denetleme isteği yatmaktadır.

Söylemin Tarihsel ve Siyasal Bağlamı

Türkiye’de yerel yönetimlerin merkezi hükümetle ilişkisi, tarihsel olarak daima gerilimli bir alan olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e geçişte, merkezi otoritenin yerel idare üzerindeki denetimi her zaman güçlü tutulmuştur. Cumhuriyet döneminde ise merkezi yönetim, yerel yönetimlerin bağımsız hareket etmesini genellikle bir tehdit olarak algılamış ve denetim mekanizmalarını güçlü tutmuştur. Vali ve kaymakamlar, merkezi hükümetin yereldeki temsilcileri olarak bu denetimin başlıca araçları olmuştur. AKP, ilk yıllarında yerel yönetimleri güçlendirme ve demokratikleştirme iddiasıyla iktidara geldi. Ancak zamanla merkezi kontrolü güçlendirdi. Erdoğan’ın bu söylemi, AKP’nin erken dönem yerelleşme söyleminden uzaklaşarak yeniden merkeziyetçi bir yaklaşıma geçtiğini gösteriyor.

Erdoğan’ın Söyleminin Güçlü ve Zayıf Yönleri

Güçlü Yönler: Merkezi yöneticilerin denetimi ile yerel yönetimlerdeki yolsuzlukların önüne geçileceği öne sürülüyor. Vali ve kaymakamların yerel hizmetlerin eşgüdümünde daha etkili rol alması, hizmet sunumunda bütünlük sağlayabilir.

Zayıf Yönler: Merkezi yönetimin yerel yönetim üzerindeki etkisinin artması, yerel demokrasinin zayıflaması anlamına gelir. Seçimle işbaşına gelen yerel yöneticilerin yerini atamayla gelen yöneticiler alır. Vali ve kaymakamlar merkezi hükümetin ataması ile göreve geldiği için, merkezi hükümet bu bürokratlar aracılığıyla muhalefet partisine ait belediyelere baskı uygulayabilir.

Vali ve Kaymakamların Yetki Artışı Ne Anlama Gelebilir?

Erdoğan’ın söylemindeki “vali ve kaymakamların daha etkili ve eşgüdümlü çalışması” kavramının anlamlarına değinmek gerekir. Vali ve kaymakamların yerel yönetimlerin projelerini denetleme ve gerektiğinde müdahale etme yetkileri genişletilebilir. Belediyelerin mali işlemleri üzerinde valilik ve kaymakamlıkların daha fazla denetim yapması sağlanabilir. Bu, yerel yönetimlerin mali özerkliğini zayıflatır. Kentsel dönüşüm ve imar projelerinde yerel yönetimlerin yetkisi sınırlanarak, bu projeler valilik ve kaymakamlık denetimine açılabilir. Belediyelerde yolsuzluk veya usulsüzlük gerekçesiyle örtük kayyım atanma süreci hızlandırılabilir. Özellikle sağlık, eğitim, afet yönetimi gibi hizmetlerde valilik ve kaymakamlıkların doğrudan müdahil olması sağlanabilir.

Söylemin Yerel Demokrasi ve Katılım Açısından Değerlendirilmesi

Erdoğan’ın söylemi, yerel demokrasi ve yerel katılım açısından sorunludur. Belediye başkanları ve belediye meclislerinin karar alma gücü zayıflar. Yerel hizmetlerin planlanmasında ve uygulanmasında halkın etkisi azalır. Yerel yönetimler, yerel sorunlara yerel çözümler üretme yetkisini kaybeder. Bu söylem Avrupa Yerel Yönetim Özerklik Şartı’na aykırıdır. Türkiye’nin onayladığı bu uluslararası sözleşme, yerel yönetimlerin merkezi denetim altında olmaması gerektiğini belirtir.

Söylemin Siyasal Amacı

Özellikle büyükşehir belediyelerinin muhalefet partilerine geçmesi sonrası, merkezi hükümetin bu belediyeleri kontrol altına alma isteği dikkat çekmektedir. Gelecekte muhalefetin kazandığı belediyelerin sayısının artması olasıdır. Erdoğan, yerel yönetim reformu söylemi ile yerel yönetimlerin etkinliğini artırmayı değil, merkezi kontrolü güçlendirmeyi hedefliyor olabilir. Yolsuzluk ve usulsüzlük söylemi merkezi müdahalenin meşru bir gerekçesi olarak sunulmaya çalışılmaktadır.

Söylemin Olası Uygulamaları ve Sonuçları

Yeni bir yasal düzenleme gelebilir ve vali ve kaymakamların yerel yönetimlerle ilgili yetkilerini artıran yeni bir yasa çıkarılabilir. Vali ve kaymakamlar, muhalefete bağlı belediyelerde daha sıkı denetim ve müdahalelerde bulunabilir. Belediye başkanlarının proje ve bütçe uygulama yetkileri, merkezi yönetimin iznine bağlanabilir. Özellikle muhalefet partilerine bağlı belediyelerde örtük kayyım atama süreçleri hızlanabilir.

Söylemin Gerçek Amacı Nedir?

Erdoğan’ın “vali ve kaymakamların daha etkili ve eşgüdümlü olması” söylemi, yüzeyde yolsuzlukla mücadele ve hizmet etkinliğini artırma amacı taşır gibi görünse de aslında yerel yönetimlerin merkezi kontrol altına alınmasını amaçlamaktadır. Bu, yerel yönetimlerin demokratik özerkliğini zayıflatarak, merkezi hükümetin siyasal ve yönetsel denetimini güçlendirmeyi hedefleyen bir strateji olarak değerlendirilebilir.

Erdoğan’ın Yerel Yönetim Sisteminde Yeni Model Önerisi: Söylemsel ve Yapısal Bir Değerlendirme

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yerel yönetimlerde vali ve kaymakamların “daha etkili ve eşgüdümlü” olması gerektiği yönündeki ifadesi, daha derinlemesine incelendiğinde, Türkiye’nin yerel yönetim sisteminde köklü bir değişikliğe işaret etmektedir. Bu değişiklik, sadece yerel yönetimlerin işleyişini değil, aynı zamanda siyasal güç dengelerini ve güvenlik politikalarını da yeniden şekillendirecek bir strateji olarak değerlendirilebilir.

İl Özel İdarelerine Dayalı Yeni Modelin Temel Özellikleri

Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin sahip olduğu geniş yetkiler, İl Özel İdarelerine devredilerek, merkezi hükümete bağlı valiler ve kaymakamlar eliyle yönetilmesi hedeflenmekte olabilir. İl Özel İdaresi modeline benzer şekilde ilçe düzeyinde de özel idarelerin oluşturulmasıyla, vali/kaymakamların yerel yönetim üzerindeki denetim ve yürütme gücü artırılacaktır. Büyükşehir ve ilçe belediyeleri varlığını koruyacak, ancak asıl karar ve uygulama yetkisi İl Özel İdareleri eliyle merkezi yönetimin denetiminde olacaktır.

Söylemsel Kurgunun Güçlendirilmesi

“Daha etkili ve eşgüdümlü” olma vurgusu ifadesiyle vali ve kaymakamların yetki ve görevlerinin artırılmasıyla, yerel hizmetlerin merkezi hiyerarşi içinde daha sıkı denetlenmesi gerektiğine ilişkin üstü kapalı bir çağrıdır. Yolsuzluk ve güvenlik gerekçesiyle atanan kayyım uygulamalarına olan eleştiriler göz önünde bulundurulduğunda, bu yeni model “sistemi kendi içinden” denetleyen bir mekanizma olarak sunulabilir. PKK’nın silah bırakma ve örgütün feshi girişimi bağlamında, yerel yönetimlerde merkezi bir denetim yapısının zorunlu olduğu argümanı üzerinden stratejik bir söylem oluşturulmakta olabilir.

Siyasi İktidarın Merkeziyetçi Güç Konsolidasyonu

Yetkilerin İl Özel İdarelerine devri, seçimle işbaşına gelen belediye yönetimlerinin karar alma ve uygulama yetkilerini ciddi oranda kısıtlayacaktır. Atanmış yöneticiler olarak vali ve kaymakamların yetki alanının genişletilmesi, siyasi iktidarın yerel yönetimler üzerindeki doğrudan denetimini artıracaktır. Bu söylem ve öneriler, yerel yönetim reformunun ötesinde, ülkenin terörle mücadele ve toplumsal denetim stratejileriyle iç içe geçmektedir.

Olası Sonuçlar ve Etkiler

Merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki denetim yetkisinin artırılması amaçlanmaktadır. Bu, yerel yönetimlerin özerkliğinin daralması ve demokratik katılım mekanizmalarının zayıflaması anlamına gelir. Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerde, merkezi hükümetin siyasi rakiplerine karşı yerel yönetimler üzerinde daha etkili müdahale olanağı ortaya çıkacaktır. Kayyım atanmasının istisna olmaktan çıkarılarak sistemli ve resmi bir uygulama haline gelmesi riski büyür. Merkeziyetçi denetim artarken yerel yönetimlerin yerel ihtiyaçlara hızlı ve esnek yanıt verme kabiliyeti azalabilir.

Erdoğan’ın konuşmasında yer alan vali ve kaymakamların “daha etkili ve eşgüdümlü” olması gerektiği ifadesi, sadece teknik bir denetim çağrısı değil; Türkiye’nin yerel yönetim sistemini il özel idarelerine dayandıran, merkeziyetçi ve siyasi-stratejik bir reform planının söylemsel işareti gibi gözükmektedir. Bu yeni model, yerel demokrasiyi zayıflatırken, merkezi yönetimin siyasal ve güvenlik alanındaki denetimini pekiştirmeyi amaçlamaktadır.

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yerel yönetimlere ilişkin konuşması, Türkiye’nin yerel yönetim sisteminde köklü bir değişikliğin işaretlerini taşımaktadır. Yüzeyde yolsuzlukla mücadele ve etkin yönetim sağlama amacı vurgulansa da önerilen modelin asıl amacı yerel yönetimlerin merkezi denetim altına alınması ve yerel özerkliğin zayıflatılmasıdır.

Özellikle vali ve kaymakamların “daha etkili ve eşgüdümlü” olması gerektiği ifadesi, yerel yönetimlerin merkezi hükümetin daha fazla denetimine tutulacağını göstermektedir. İl ve ilçe özel idarelerine dayalı olacağı sanılan bu yeni sistemin, yerel yönetimleri büyük ölçüde etkisizleştirerek, merkezi yönetimin yerel düzeydeki gücünü artırması olasıdır.

Bu durum, yerel yönetimlerin demokratik işleyişini ve halkın yerel yönetimlere katılımını zayıflatabilir. Yerel hizmetlerin planlanması ve uygulanmasında halkın ve seçilmiş yöneticilerin etkisi azalacak, yerine merkezi atamayla görevlendirilen vali ve kaymakamlar karar verici konumda olacaktır.

Ayrıca bu model yerel yönetimlerin özerkliğini sınırlayarak, merkezi hükümetin siyasal ve yönetsel denetimini güçlendirebilir. Böylece merkezi hükümet, yerel yönetimlere kayyım atama uygulaması yerine bu yeni modelle merkezi denetimi kalıcı hale getirmeyi hedeflemektedir.

Sonuç olarak, Erdoğan’ın konuşması ve önerileri, yerel yönetimlerde reform söylemiyle maskelenmiş, merkeziyetçi bir denetim stratejisi olarak değerlendirilebilir. Yerel demokrasiyi güçlendirme iddiasının aksine, bu model yerel yönetimlerin bağımsızlığını ve demokratik işleyişini ciddi şekilde zayıflatma potansiyeline sahiptir.

Böylelikle halen muhalefetin elinde olan gelecekte sayılarının çok daha fazla artması beklenen belediyeler ve büyük şehir belediyeleri muhalefet partilerinin elinden alınmış ve merkezi hükümet tarafından atanmış olan vali ve kaymakamlara il özel idareleri aracılığıyla verilecek yeni statüyle ve yetkilerle iktidar partisinin denetimine alınması sağlanmak istenmekte olabilir.

Bir başka amaç da PKK’nın silah bırakması ve kendisini feshetmesinden sonra kayyım ataması istisna durumuna getirilmek istendiği için esasen iktidar tarafından atanmış olan vali ve kaymakamlar nedeniyle kayyım atanmasına gerek kalmaması sağlanmak istenmiş olabilir.