Erdoğan–Trump Görüşmesinin Oyun Kuramı Açısından Çözümlenmesi

 

Prof. Dr. Firuz Demir Yaşamış

 

 

 

 

Öz

Bu çalışma, 25 Eylül 2025 tarihinde gerçekleşen Erdoğan–Trump görüşmesini oyun kuramı çerçevesinde incelemektedir. Türkiye-ABD ilişkileri, özellikle savunma sanayi, ticaret ve bölgesel siyasalar bağlamında karşılıklı çıkar ve çatışma alanlarını barındırmaktadır. Çalışmada, tarafların stratejik davranışları senaryo tablosu ve “Payoff” matrisi üzerinden modellenmiş, “Nash” dengesi ve “tekrarlanan oyun” bakış açısıyla çözümlenmiştir. Bulgular, kısa vadede kazan-kazan dengesine işaret etmekle birlikte, uzun vadede Kongre, lobi baskıları ve bölgesel gelişmeler nedeniyle dengenin kırılgan olduğunu göstermektedir. Çalışma, lider diplomasisinin oyun kuramı açısından nasıl çözümlenebileceğine ilişkin bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Türkiye–ABD ilişkileri, oyun kuramı, Erdoğan, Trump, F-35, dış siyasa

 

Abstract

 

This study examines the Erdoğan-Trump meeting held on September 25, 2025 through the lens of game theory. Turkey-US relations encompass both areas of cooperation and conflict, particularly in defense industry, trade, and regional politics. The paper models the strategic behavior of the parties through scenario tables and payoff matrices, analyzing them with Nash equilibrium and repeated games perspective. Findings suggest that although the meeting produced a short-term win–win equilibrium, the balance remains fragile in the long run due to Congress, lobbying pressures, and regional developments. The study contributes to understanding how leader-level diplomacy can be analyzed through game theory.

Keywords: Turkey–US relations, game theory, Erdoğan, Trump, F-35, foreign policy

 

 

Giriş

Türkiye-ABD ilişkileri, Soğuk Savaş’tan günümüze ittifak ve gerilim arasında salınan dinamiklere sahiptir. Erdoğan–Trump görüşmesi, bu ilişkinin kritik bir kesitini temsil etmektedir. Görüşme, savunma sanayi anlaşmaları, ticaret ilişkileri ve bölgesel krizler bağlamında her iki taraf için de önemli fırsat ve riskler barındırmıştır. Yazında bu tür zirveler çoğunlukla politik söylem ve güç dengesi çözümlemeleriyle ele alınmış olsa da oyun kuramı açısından sınırlı biçimde kullanılmıştır. Bu çalışma, söz konusu görüşmeyi oyun kuramı üzerinden modelleyerek hem kısa vadeli hem de uzun vadeli dengeleri çözümlemeyi amaçlamaktadır.

Kuramsal Çerçeve

Oyun kuramı, uluslararası ilişkilerde stratejik davranışların analizinde önemli bir araçtır (Schelling, 1960; Morrow, 1994; Brams, 2011). Özellikle iki taraflı müzakerelerde Nash dengesi, oyuncuların birbirlerinin stratejilerini dikkate alarak en uygun seçeneği belirlediği dengeyi açıklar. Tekrarlanan oyunlar ise kısa vadeli uzlaşmaların uzun vadede ne ölçüde sürdürülebilir olduğunu ortaya koyar. Bu bağlamda Erdoğan-Trump görüşmesi hem bir defalık kazançlar hem de tekrar eden oyun mantığı çerçevesinde incelenebilir.

Arka Plan

Görüşmede öne çıkan başlıklar şunlardır:

Savunma sanayi: Türkiye’nin F-16 modernizasyonu ve F-35 programına dönüş beklentisi ve ABD’nin S-400 konusundaki kaygıları.

Ticaret: Boeing uçak siparişleri ve ticaret hacminin artırılması.

Bölgesel siyasalar: Gazze, Suriye, Rusya-Ukrayna savaşı ve Doğu Akdeniz enerji siyaseti.

ABD iç dengeleri: Kongre ve lobi gruplarının savunma anlaşmalarına etkisi.

Oyun Kuramı Çözümlemesi

 

Çizelge 1 Senaryo Tablosu
Senaryo	İçerik	Olasılık (%)	Erdoğan’a Etkisi	Trump’a Etkisi
1. Erdoğan Kazanır	F-16 modernizasyonu kesinleşir, F-35 için sinyal, Gazze’de ABD desteği	25	İç siyasette “zafer” algısı, dış siyasette prestij	Fazla ödün verdi eleştirisi
2. Trump Kazanır	Boeing anlaşmaları, NATO’da Türkiye’yi tutma, ekonomik koz	20	Beklentileri karşılanmazsa “boş ziyaret” eleştirisi	Ekonomi ve seçim kampanyasında güçlü başarı
3. İkisi de Kazanır	Ekonomi + savunma iş birliği, Gazze/Suriye barış söylemi	40	ABD ile “yeni dönem” imajı kazanır	Ticaret ve dış siyasa başarısı
4. İkisi de Kaybeder	Anlaşmalar çıkmaz, anlaşmazlık öne çıkar	15	“ABD’den eli boş döndü” eleştirisi	“Erdoğan’la boşa görüştü” eleştirisi

 

 

Çizelge 2 Payoff Matrisi
Erdoğan \ Trump	A: Maksimum	B: Uzlaşmacı
1. Maksimum	(0, +3)	(+3, +1)
2. Uzlaşmacı	(+1, +3)	(+2, +2)
Payoff formatı: (Erdoğan kazancı, Trump kazancı) +3 = büyük kazanç, +1 = orta kazanç, 0 = nötr, -1 = kayıp

 

Bu tablo, tarafların uzlaşmacı stratejiler izlemesi halinde Nash dengesinin kazan-kazan yönünde olduğunu göstermektedir.

Tekrarlanan Oyun Bakış Açısı

Kısa vadeli denge: Uzlaşmacı–uzlaşmacı stratejisi ile kazan-kazan.

Uzun vadeli kırılganlık: Kongre ve lobi baskıları, Suriye ve Gazze’deki gelişmeler dengenin bozulmasına yol açabilir.

Tetikleme stratejileri: Taraflardan biri agresifleşirse diğeri karşılık verir ve oyun kayıp-kayıp’a döner.

İndirgeme faktörü: Erdoğan için seçimlere kadar iç siyasi kazanımlar, Trump için seçim kampanyası boyunca ekonomik başarılar motivasyon kaynağıdır.

Bulgular

Çözümleme, görüşmenin kısa vadede iki taraf için de kazanım ürettiğini göstermektedir. Ancak uzun vadede dışsal faktörler bu dengenin kırılganlığını artırmaktadır. Erdoğan’ın iç siyasette “ABD ile yeni dönem” algısını güçlendirmesi, Trump’ın ise ekonomik anlaşmaları seçim malzemesi yapması en öne çıkan sonuçlardır.

Sonuç

Erdoğan-Trump görüşmesi oyun kuramı ile incelendiğinde kısa vadede tarafların uzlaşmacı stratejilerle kazan-kazan dengesine ulaştığı görülmektedir. Bununla birlikte, Kongre, lobi baskıları ve bölgesel gelişmeler nedeniyle bu denge uzun vadede sürdürülebilir değildir. Çalışma, oyun kuramının lider diplomasisinin çözümlenmesinde kullanışlı bir araç olduğunu ve uluslararası ilişkilerdeki kırılgan dengeleri anlamaya katkı sağladığını göstermektedir.

 

Kaynakça

 

Brams, S. J. (2011). Game Theory and Politics. Dover Publications.

Morrow, J. D. (1994). Game Theory for Political Scientists. Princeton University Press.

Schelling, T. C. (1960). The Strategy of Conflict. Harvard University Press.

Waltz, K. N. (1979). Theory of International Politics. Addison-Wesley.

Diamond, L. (2008). The Spirit of Democracy: The Struggle to Build Free Societies Throughout the World. Times Books.

Norris, P. (2004). Electoral Engineering: Voting Rules and Political Behavior. Cambridge University Press.